چهارمین دوره جایزه جهانی خشت طلایی تهران ۲۰۱۹
روند شهری شدن جوامع به سرعت در حال رشد است. هم اکنون بیش از ۶۰ درصد جمعیت جهان در شهرها زندگی می‌کنند، این در حالی است که جمعیت شهرنشین ایران به بیش از ۷۰ درصد رسیده است.
شهری شدن سریع با خود فرصت‌ها و تهدیدهایی را به ارمغان آورده است. امروزه هرچند شهرها تبدیل به کانون‌های تغییر و تحول جهانی شده‌اند و به مثابه نیروی پیش‌‌برنده روندها و تحولات معاصر و موتور محرکه توسعه محلی، منطقه‌ای و جهانی ایفای نقش می‌کنند ولی در عین حال با چالش‌هاي جدی جمعيتی، اقتصادی، فرهنگی، امنیتی، اجتماعی و زيست محيطی روبه رو هستند که طراحی و به‌کارگیری سیاست‌ها و برنامه‌های موثر و کارآمد در سطوح محلی، ملی و بین‌المللی براي مقابله با عواقب تغييرات شهرنشينی در جوامع مختلف را ضروری می‌سازد.
بر این اساس، جامعه بين‌المللي بايد همکاري خود را در ابعاد مختلف شهری تقويت و با يکديگر در مورد موضوعات اساسی و مهم شهری؛ مانند: زير ساخت‌های شهری، حکمرانی محلی و مديريت شهری، خدمات شهری و سایر زمینه‌های حیاتی همکاري کنند.
نام‌گذاری روز جهانی شهرها
به منظور دستيابی به اين چشم انداز، در سال ۲۰۱۳، مجمع عمومی سازمان ملل بر اساس پيشنهاد کميته اقتصادی و سرمايه‌گذاری آن سازمان، تصميم به نام‌گذاری ۳۱ اکتبر هر سال به نام «روز جهانی شهرها» گرفته و ضرورت برگزاری مراسم ویژه و گرامیداشت اين رویداد را به تمام کشورهای عضو سازمان ملل، سازمان‌های بين‌المللی وابسته، جوامع مدنی و سایر ذينفعان ابلاغ نموده است. در اين راستا، سازمان ملل، برنامه اسکان بشر (UN-HABITAT) را به عنوان محور و هماهنگ کننده برنامه‌های روز جهانی شهرها، تعيين و معرفی کرده است.
تهران اولین شهری بود که آیین گرامیداشت روز جهانی شهرها را برگزار کرد. طی سه سال (2016-2014)، این مراسم همزمان با آیین اهدای جایزه جهانی «خشت طلایی تهران» به میزبانی شهرداری تهران و با همکاری برنامه اسکان بشر ملل متحد و سایر نهاد‌ها و سازمان‌های داخلی و بین‌المللی ذیربط و حضور پر رنگ مقامات ملی و محلی برگزار شد.
اولین دوره جایزه جهانی خشت طلایی
بر اساس توافق میان مرکز ارتباطات و امور بین‌الملل شهرداری تهران و نماینده برنامه اسکان بشر سازمان ملل متحد (UN-HABITAT) در ایران، ۳۱ اکتبر سال ۲۰۱۴ برای اولین بار مراسم مشترکی با حضور تعدادی از مقامات ملی و شهری، روسای سازمان‌های بین المللی و اعضای هیأت‌های دیپلماتیک در تهران، استادان دانشگاه، پژوهشگران، محققان، دانشجویان و شهروندان تهرانی، توسط شهرداری تهران با همکاری برنامه اسکان بشر سازمان ملل متحد برگزار گردید.
جایزه جهانی خشت طلایی تهران به عنوان تنها جایزه جامع و مرجع کشورمان در حوزه توسعه و مدیریت شهری، همه ساله و همزمان با مراسم روز جهانی شهرها، توسط شهردار تهران به مدیران شهری و شهروندانی که بر اساس ارزیابی هیأت داوران، بیشترین تاثیرگذاری را در اجرای پروژه‌های مهم و کلیدی شهری و توسعه پایدار شهری داشته‌اند، اهدا می‌شود.
شعار چهارمین دوره جایزه جهانی خشت طلایی تهران
شعار امسال جایزه جهانی خشت طلایی تهران، ایجاد «شهرهایی هوشمند، تاب‌آور و زیست‌پذیر برای همه» است که با همکاری مجموعه‌های زیر برگزار خواهد شد:
انجمن کلان‌شهرهای مهم جهان (METROPOLIS)
متروپلیس یک مؤسسه غیردولتی بین‌المللی است که با اهداف غیرانتفاعی و بدون وابستگی سیاسی فعالیت میکند و حوزه فعالیتش مدیریت شهرهای کلان است.
این انجمن در سال ۱۹۸۴ به ابتکار شهردار پاریس و با حضور ۱۴ شهر مهم از سراسر جهان بنیان‌گذاری شد و در سال ۱۹۸۵ در شهر مونترال کانادا رسماً آغاز به کار کرد. ریاست سازمان در حال حاضر بر عهده میشل مولر (فرماندار برلین) بوده و مقر آن در شهر بارسلون اسپانیا است.
شهرداری تهران از سال ۱۹۲۲ به عضویت انجمن کلان‌شهرهای مهم جهان درآمد و اکنون عضو هیأت مدیره سازمان است.
این تشکل در حال حاضر ۱۳۸ عضو فعال دارد و شهرهای تهران، کرج، مشهد، اهواز، شیراز، اصفهان و تبریز از کشور ایران عضو این انجمن هستند.
فعالیت‌ها و مأموریت سازمان متروپلیس
فعالیت‌های سازمان متروپلیس با محوریت برنامه عملی مصوب در کنگره سه سالانه انجام می‌شود.
مأموریت متروپلیس ایجاد همکاری میان شهرها در خصوص مشکلاتی که کلان‌شهرها با آن مواجهند، معرفی و نمایندگی کلان‌شهرهای مهم جهان و همکاری با سازمان‌های بین‌المللی، سازمان‌های شهری دیگر و جامعه شهری و تسهیل مبادله دانش در میان شبکه اعضا است.
سازمان شهرهای متحد و دولت‌های محلی (UCLG):
UCLG به عنوان بزرگترین تشکل حرفه‌ای و غیر انتفاعی بین‌المللی و با هدف ارتقای کیفیت حکمرایی محلی و مدیریت شهری در جهان تأسیس شده است. این سازمان دارای ساختار اداری غیرمتمرکزی است که علاوه بر دبیرخانه مرکزی که در بارسلونای اسپانیا واقع شده، دفاتر منطقه‌ای در آفریقا (باط)، آسیا-پاسیفیک (جاکارتا) خاورمیانه و غرب آسیا ( استانبول)، شمال آمریکا (واشنگتن) و نیز دفتر بخش کلان‌شهری (بارسلونا) را شامل می‌شود.
هریک از این دفاتر یک شخصیت حقوقی مستقل تلقی می‌شوند که در اداره امور داخلی و محلی خود کاملاً آزادند و می‌توانند مستقلا نشست‌های قانونی و انتخابات داخلی خود را برای تعیین هیأت رئیسه، شورا و دایره اجرایی منطقه‌ای و نیز دبیر کل منطقه و همچنین انتخاب نمایندگان خود در شورا و دایره جهانی UCLG برگزار کنند.
تهران از دهه ۸۰ ميلادي در سازمان منطقه‌ای اتحاديه مقامات محلی يا آيولا ايمه IULA-EMME كه در استانبول مستقر بوده و به موضوع دولت‌های محلی می‌پرداخت، عضويت داشته است.
در سال ۲۰۰۹ نيز به دنبال فعال شدن بخش‌های منطقه‌ای UCLG، تهران به طور رسمی به سازمان منطقه‌ای UCLG- MEWA پيوست و در سال ۲۰۱۰، شهردار تهران به عنوان ریاست مشترک UCLG MEWA انتخاب شد. از سال ۲۰۱۳ تا ۲۰۱۶ نیز شهردار تهران به طور همزمان رياست UCLG MEWA و نايب رئيسی UCLG را بر عهده داشت. تهران در سال ۲۰۱۱ میزبان نشست مشترک شورا و هيات اجرایی و نیز در سال ۲۰۱۳ ميزبان مجمع عمومی سازمان شامل نشست شورای اداری و کمیته اجرایی و دو کارگاه آموزشی بوده است.
هم اکنون نیز تهران عضو مجمع جهانی UCLG و هیأت اجرایی UCLG MEWA است.
برنامه اسکان بشر ملل متحد (UN-HABITAT):
در چهار دهه گذشته هبیتات در بسیاری از نقاط جهان به فعالیت برای ساختن آیندهای بهتر و روشن‌تر برای جوامع روستایی و شهری پرداخته است و تجربیاتی غنی از اجرای طرح‌های گوناگون همچون سیاست‌گذاری و یا همکاری‌های خاص فنی در زمینه‌های مشخص اسکان بشر و مسائل شهری، کسب کرده است. به همین دلیل، هبیتات موقعیتی یکتا برای پاسخگویی به چالش‌های روز در توسعه شهری و شهرسازی و یافتن راه حل‌های ممکن دارد.
در چارچوب فعالیت‌های فوق، برنامۀ اسکان بشر ملل متحد براساس تصمیم مجمع عمومی سازمان ملل متحد به انجام وظایف خود در مسیر توسعه شهری پایدار گام برمی‌دارد. هم‌اینک، هبیتات در هفتاد کشور جهان مشغول فعالیت و اجرای طرح‌های متنوع است.
دفتر هبیتات در ایران در سال ۱۳۸۸ با تمرکز بر موضوع کاهش آثار خطرات و بلایای طبیعی و بر اساس موافقتنامه‌ای بین برنامه اسکان بشر ملل متحد و دولت جمهوری اسلامی‌ایران تأسیس شد.
مرجع ملی برنامه اسکان بشر ملل متحد
دبیرخانه کمیته ملی اسکان بشر به عنوان مرجع ملی برنامه اسکان بشر ملل متحد در جمهوری اسلامی منصوب شده و پیگیری اجرای موثر دستور کار اسکان بشر در سطح ملی و در قالب سیاست‌های مسکن، سرپناه و توسعه پایدار شهری را برعهده دارد. مسئولیت نظارت و هدایت این مرجع ملی را وزارت راه و شهرسازی عهده‌دار است و دبیر کمیته ملی اسکان بشر، معاون مسکن و ساختمان وزارت راه و شهرسازی است. وظایف اصلی این کمیته شامل اشاعه دستور کار اسکان بشر، تدوین گزارش‌های ملی و انجام هماهنگی‌های بین دستگاهی در بخش دولتی، خصوصی و غیردولتی است.
مجمع شهرداران آسیایی (AMF):
مجمع شهرداران آسیایی در سال ۲۰۰۸ با ابتکار و پیشنهاد شهرداری تهران پایه گذاری شد و از طرف تعدادی از شهرداران کلان‌شهرهای کشور و شهرهای مهم آسیایی مورد حمایت قرار گرفت. دبیرخانه دائمی این مجمع در تهران واقع شده است.
در همین راستا، مجمع شهرداران آسیایی چهار دوره اجلاس مجمع عمومی به همراه کنفرانس‌های تخصصی و پنج دوره اجلاس هیأت اجرایی به همراه نشست‌های علمی و تخصصی در ابعاد مختلف مدیریت شهری، در شهرهای تهران ۲۰۰۸، استانبول ۲۰۱۱، بانکوک ۲۰۱۲، هایکو ۲۰۱۴ و غازیانتپ ترکیه ۲۰۱۸ برگزار کرده است.
شعار مجمع شهرداران آسیایی
مجمع شهرداران آسیایی شعار «آسیا برای شهروندان: همگرایی برای زندگی بهتر» را انتخاب کرده است. بر اساس این شعار وظیفه مجمع این است که راه‌ها را برای توسعه روابط و همکاری بین شهرهای آسیایی و شهروندان هموار سازد.
از سال ۲۰۱۶ سرکار خانم فاطمه شاهین شهردار شهر غازیانتپ ترکیه ریاست مجمع را بر عهده دارد.
در حال حاضر مجمع شهرداران آسیایی دارای بیش از ۶۰ عضو از شهرهای آسیایی است.
کمیته‌های فنی مجمع شهرداران آسیایی
درحال حاضر این نهاد چهار کمیته فنی دارد:
- کمیته حمل و نقل و ترافیک شهری در شهرهای آسیایی؛
- کمیته شهرهای هوشمند آسیایی؛
- کمیته شهرهای تاب‌آور آسیایی؛
- کمیته شهرهای زیست‌پذیر آسیایی.
جامعه جهانی برنامه ریزان شهری و منطقه ای (ISOCARP):
جامعه جهانی برنامه ریزان شهری و منطقه‌ای (ISOCARP) یک سازمان جهانی متشکل از متخصصان برنامه‌ریزانی شهر و منطقه است. آیزوکارپ در ۱۹۶۵ با هدف گرد هم آوردن برنامه‌ریزان شناخته شده و برجسته در یک شبکه جهانی تأسیس شد. به عنوان یک سازمان غیرانتفاعی آیزوکارپ مورد توجه سازمان ملل متحد (UN)، سازمان جهانی اسکان بشر (UNHCS/ UN-HABITAT)، و انجمن اروپا قرار گرفته است. همچنین جامعه دارای مجوز رسمی مشاوره با یونسکو است.
فعالیت‌های آیزوکارپ
- فعال و رد و بدل کردن دانش؛
- برگزاری کنگره جهانی؛
- نشریات و جوایز؛
- تیم‌های مشاوره شهرسازی؛
- برنامه تخصصی شهرسازان جوان
اهداف آیزوکارپ
- گسترش تجربیات برنامه‌ریزی از طریق ایجاد یک فضای تبادل بین برنامه‌ریزان کشورهای مختلف؛
- ارتقای تخصص شهرسازی در تمام جنبه‌های آن، مخصوصا از نقطه نظر هویت، خدماتی که می‌تواند ارائه دهد و شرایطی که برای کارکرد شهر مورد نیازاست؛
- ارتقای تحقیقات شهرسازی؛
- ارتقای آموزش و تمرین درشهرسازی (در تئوری و در عمل)؛
- تدارک اطلاعات و مشاوره در مقوله‌های عمده شهرسازی.
