مقدمه

امروزه شهرها به طور فزاینده‎ای در حال رشد و پیچیده تر شدن هستند. بدین ترتیب، با افزایش سریع جمعیت شهرنشین در سرتاسر جهان، این شهرها، با مشکلات متنوع و خطرات و دغدغه‏های تازه‏ای رو به رو میشوند؛ از بحران‏های زیست محیطی نظیر بدتر شدن شرایط آب و هوا گرفته، تا معضلات اجتماعی و اقتصادی از جمله بیکاری.

این نرخ بی سابقه در رشد شهری و الزامی که در مدیریت این چالشها دیده میشود، فوریتی را در حکومت‏ها به وجود آورده است، فوریتی که آنان را موظف و وادار میکند که به دنبال راه حل‏های بهینه ای باشند. راه ‏حل‎هایی که قرار است مضامین کلیدی بسیاری از جمله توسعه پایدار، آموزش، انرژی، محیط زیست، ایمنی و خدمات عمومی را در بر بگیرد، و به گفته بسیاری از محققان، این راه حل‏ها را تنها در “هوشمندی” میتوان یافت.

مفهوم شهر هوشمند

در واقع، به نظر می‌رسد که مفهوم هوشمند را می‌توان معادل “پایدار”، “زیست پذیر”، “ایمن”، “سبز”، “متصل” و … دید، و به بیان دیگر، شهر هوشمند می‌تواند به عنوان هدفی غایی تعریف شود که رسیدن و حرکت به سوی آن، امکان دستیابی به همه‏ی این اهداف را با استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات ممکن می‌سازد.

برای بخش بزرگی از قرن بیستم، هوشمندی شهرها تنها یک داستان علمی تخیلی بود که در رسانه‌‏ها، سینما و ادبیات به چشم می‌خورد. اما به لطف توسعه‏ی فناوری‌های دیجیتال و هوشمند شدن دستگاه‌‏ها و سیستم‏ها، شهر هوشمند به سرعت در حال تبدیل شدن به واقعیت است.

در طی سال‌های گذشته، محققان و دانشگاهیان بسیاری، به آینده‏ی شهرها و شهرهای آینده، علاقه‌مند شده‏اند. آنها به این نتیجه رسیده‏اند که بدون شک، جهش تکنولوژیکی بایستی بر معماری و زیرساخت‏ها تاثیر گذاشته باشد. برای مثال می‌توان دید که به واسطه‎ی اینترنت، حتی تعریف ابعاد فضایی تغییر کرده است. میدان مجازی، جایگزینی برای میدان‎های فیزیکی شده است و اگر زمانی هسته‏ی شهرها، میدان بود (از آگورای یونانی گرفته تا شهرهای چند مرکزی دوران مدرن)، امروزه، فضای پیوسته و ممتد این نقش را یافته است. فضایی که می‌تواند حتی نمود خارجی و ملموس نداشته باشد: اگر همه چیز مرکز باشد، هیچ چیز مرکز نیست، و بنابراین نقش و فرم فضاهای عمومی شهری را می‌توان بازیابی و بازتعریف کرد.

تمامی این تغییرات، می‌تواند باعث ایجاد چشم‌انداز شهرهای هوشمند برای جوامع شود. در واقع، با توسعه‏ی فناوری‌های جدید به خصوص ICT، مفهوم شهر هوشمند، به عنوان راهی برای رسیدن به شهرهایی کاراتر و پایدارتر مطرح می‌شود. شهری که به جوامع اجازه می‌دهد مشکلات اجتماعی و اقتصادی سال‌های اخیر خود را حل کنند و یا لااقل به سوی حل آنها گام‏های مطمئن‎‌تری بردارند.

این پیشرفت وسیع در فناوری اطلاعات و ارتباطات، ابزاری را برای اتخاذ رویکردهایی جامع در قبال معضلات شهری به وجود آورده است. ابزاری که می‌تواند جهت بالا بردن کارایی سیستم شهری استفاده شود و به لطف آن، مردم فرصتی را به دست آورند تا چیزهای جدیدی را خلق کنند، بسازند، امتحان کنند و تجربه کنند تا کیفیت زندگی خود را بهینه سازند.

البته این نکته لازم به ذکر است که اگرچه مفهوم شهر هوشمند معمولا با مفهوم تکنولوژی برابر انگاشته می‌شود، و برای آن معادل‌هایی نظیر “شهر الکترونیک” و “شهر اطلاعات” در نظر می‌گیرند، ضروری است که رویکردی جامع، یکپارچه و چند رشته‏ای نسبت به این مفهوم اتخاذ شود. به عبارت دیگر، شهر هوشمند، نیاز به جامعه‌ای هوشمند دارد، جامعه‌ای که تصمیمی آگاهانه و توافقی می‌گیرد تا از تکنولوژی به عنوان کاتالیزگری برای حل نیازهای تجاری و اجتماعی خود استفاده کند.

در چنین شهری، توسعه و رشد و مدیریت آن بایستی بر اساس یک برنامه‏ هوشمند باشد و نقش شهروندی نیز هرگز فراموش نشود. در واقع، با بازیابی احساس شهروندی، هدف شهرهای هوشمند اینگونه بهتر می‌تواند درک شود: شهر هوشمند، یک مُد یا گونه‎ی تازه از زندگی را ارائه می‌دهد، یک شهر ایده‌آل جهت توسعه یافتن و از نو کشف شدن. و به هیچ عنوان تنها در استفاده از فناوری‏های جدید خلاصه نخواهد شد.

منابع

Al-Hader, M., Rodzi, A., Sharif, A. R., & Ahmad, N. (2009a). Smart city components architecture. In Proceedings of the International Conference on Computational Intelligence, Modelling and Simulation, (Brno, Czech Republic, Sep 7-9)

Al-Hader, M., Rodzi, A., Sharif, A. R., & Ahmad, N. (2009a). Smart city components architecture. In Proceedings of the International Conference on Computational Intelligence, Modelling and Simulation, (Brno, Czech Republic, Sep 7-9)

Arroub, A., Zahi, B., Sabir, E., & Sadik, M. (2016, October). A literature review on Smart Cities: Paradigms, opportunities and open problems. In 2016 International Conference on Wireless Networks and Mobile Communications (WINCOM) (pp. 180-186). IEEE.

Beatley, T., & Collins, R. (2000). Smart growth and beyond: Transitioning to a sustainable society. Virginia Environmental Law Journal, 287-322.

Cairney, T., & Speak, G. (2000). Developing a ‘Smart City’: Understanding Information Technology Capacity and Establishing an Agenda for Change. Sydney, Australia: Centre for Regional Research and Innovation, University of Western Sydney. Available at: http://trevorcairney.com/file_uploads/cgilib. 30886.1.IT_Audit.pdf.

Giffinger, R., Fertner, C., Kramar, H., Pichelr-Milanovic, N., and Meijers, E. (2007). “European smart cities.” 〈http://www.smart-cities.eu/index2 .html〉 (Mar. 2015).

Hall, R. E. (2000). The vision of a smart city. In Proceedings of the 2nd International Life Extension Technology Workshop (Paris, France, Sep 28).

Harrison, C., Eckman, B., Hamilton, R., Hartswick, P., Kalagnanam, J., Paraszczak, J., & Williams, P. (2010). Foundations for Smarter Cities. IBM Journal of Research and Development, 54(4).

Klein, C., & Kaefer, G. (2008). From smart homes to smart cities: Opportunities and challenges from an industrial perspective. In Proceedings of the 8th International Conference, NEW2AN and 1st Russian Conference on Smart Spaces, ruSMART 2008 (St. Petersburg, Russia, Sep 3-5).

Monzon, A. (2015, May). Smart cities concept and challenges: Bases for the assessment of smart city projects. In 2015 international conference on smart cities and green ICT systems (SMARTGREENS) (pp. 1-11). IEEE.

Nam, T., & Pardo, T. A. (2011, June). Conceptualizing smart city with dimensions of technology, people, and institutions. In Proceedings of the 12th annual international digital government research conference: digital government innovation in challenging times (pp. 282-291).

Partridge, H. (2004). Developing a human perspective to the digital divide in the smart city. In Proceedings of the Biennial Conference of Australian Library and information Association (Queensland, Australia, Sep 21-24).

Scholl, H. J., Barzilai-Nahon, K., Ahn, J-H., Olga, P. & Barbara, R., E-commerce and e-government: How do they compare? What can they learn from each other?, Proceedings of the 42nd Hawaiian International Conference on System Sciences (HICSS 2009), Koloa, Hawaii, January 4-7, 2009

Zubizarreta, I., Seravalli, A., & Arrizabalaga, S. (2016). Smart city concept: What it is and what it should be. Journal of Urban Planning and Development, 142(1), 04015005.